Privredna komora Republike Srpske, u saradnji sa NALED-om (Nacionalnom alijansom za lokalni ekonomski razvoj, Srbija), i regionalnom BFC SEE (Business Friendly Certification) mrežom već deset godina provodi Program sertifikacije jednica lokalne samouprave za povoljno poslovno okruženje u jugoistočnoj Evropi – BFC SEE.
BFC SEE je regionalni program za unapređenje konkurentnosti lokalnih samouprava koji se provodi u Republici Srbiji, Hrvatskoj, Sjevernoj Makedoniji, Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini (Posebno u FBiH, posebno u Republici Srpskoj).
U cilju realizacije ovog projekta u Republici Srpskoj uspostavljena је i Mreža za povoljno poslovno okruženje RS koju čine Ministarstvo uprave i lokalne samouprave RS, Ministarstvo privrede i preduzetništva RS, Savez opština i gradova RS i Privredna komora RS. Privredna komora RS je, prema Sporazumu, tehnički sekretarijat Mreže i akreditovana je institucija za realizaciju Programa sertifikacije za povoljno poslovno okruženje u Republici Srpskoj.
BFC SEE je u kratkom roku postao pečat kvaliteta i široko priznat pokazatelj efikasne lokalne administracije i povoljne investicione klime u jugoistočnoj Evropi. Zato je i Fajnenšel Times uvrstio gotovo 40% sertifikovanih opština i gradova na listu najboljih investicionih destinacija u Evropi.
Do sada je na regionalnom nivou sertifikovano više od 60 jedinica lokalne samouprave, a u Republici Srpskoj 16 (Banja Luka, Bijeljina, Prijedor, Gradiška, Doboj, Teslić, Laktaši, Novi Grad, Brod, Prnjavor, Кotor Varoš, Zvornik, Trebinje, Modriča, Srbac, Stanari).
Sertifikacija gradova i opština podrazumijeva ispunjavanje, veoma zahtjevnih, 10 kriterijuma, i više od 60 podkriterijuma za unapređenje kvaliteta usluga i informacija koje jedinice lokalne samouprave pružaju privrednicima i stranim investitorima.
Učešćem u programu BFC SEE, jedinice lokalne samouprave su investitorima pružile različite pogodnosti pri investiranju što značajno olakšava ulaganje i početak uspješnog poslovanja :
- jasne i transparentne procedure kad je u pitanju rad sa investitorima,
- efikasan sistem za izdavanje građevinskih dozvola,
- uspostavljena odgovarajuća poslovna infrastruktura i pouzdane komunalne usluge,
- obezbjeđena radna snaga,
- obezbjeđene olakšice za investicije u smislu smanjenja naknada i taksi,
- podrška razvoju preduzetništva,
- postojanje planskih dokumenata (Strategije lokalnog razvoja, Planovi infrastrukturnog razvoja).
U 2023. godini Opštine Srbac i Stanari, ispunile su kriterijume Programa seritifikacije gradova i opština sa povoljnim poslovnim okruženjem u jugoistočnoj Evropi, u skladu sa standardom BFC SEE. Odlukom Regionalnog savjeta Opština, stekle su pravo na korišćenje naziva „Povoljno poslovno okruženje – Business Friendly Municipality“ i pravo korišćenja i isticanja zaštićenog znaka sertifikacije u naredne tri godine.
Kratak osvrt na nedavno uspješno završenu sertifikaciju opštine Stanari, prema BFC SEE standardu, dao je načelnik opštine Stanari Radojica Ćelić.
- Koliko je teško bilo realizovati zahtjeve za dobijanje ovog sertifikata i šta Vam je predstavljalo najveći izazov?
Načelnik opštine Stanari Radojica Ćelić:
Usvajanje zahtjeva BFC standarda i dobijanje sertifikata za našu jedinicu lokalne samouprave bio je težak i izazovan proces. Prvenstveno zbog toga što se radi o najmlađoj opštini u Republici Srpskoj i činjenici da je opštinska uprava još u fazi uhodavanja u pogledu podizanja nivoa rada. Kroz realizaciju ovih zahtjeva osnovni cilj nam je bio podizanje nivoa rada opštinske uprave na viši nivo i uvođenje novih standarda u postupanju javne uprave, te novi oblici komunikacije sa poslovnom zajednicom i stvaranje povoljnog poslovnog ambijenta. Svaki od zahtjeva je bio izazov za našu opštinu jer smo bili na jako niskom nivou u pogledu ispunjenosti uslova.
Kao primjer, neveo bih obavezu strateškog planiranja gdje se se traži redovno praćenje realizacije planova i strategije, pa tako po prvi put su sačinjeni izvještaji o planu kapitalnih ulaganja, o programu podsticaja poljoprivredne proizvodnje itd.
Zatim uspostavljanje službe za lokalni ekonomski razvoj zadužena za lokalni ekonomski razvoj – KLER, koja svakodnevno održava kontakte sa privredom, ima sve neophodne informacije bitne za poslovanje, učestvuje u planiranju i nadgleda sprovođenje projekata, a što do sada nije bio slučaj u našoj lokalnoj zajednici.
Privredni savjet je novina u radu opštinske uprave jer na neposredan način povezuje privredu i upravu. Kroz sjednice koje se održavaju kvartalno i sami privrednici postaju svjesni novog pozicioniranja u radu i donošenju odluka lokalne zajednice. Rad našeg privrednog savjeta odvijao se kroz 4 sjednice gdje su članovi imali informacije i mogli da daju mišljenje o važnim dokumentima kao što je budžet, takse i naknade, podsticaji u privredi/poljoprivredi, prostorno-planska dokumentacija itd, cijene komunalnih usluga itd.
Takođe, opština je upotpunila i objedinila informacije neophodne privredi i građanima u sistemu usluga za dobijanje građevinske dozvole.
Opština Stanari prvi put ima ekonomski profil zajednice sa svim bazama podataka za investitore, gdje se, pored ponude lokacija i poslovnog prostora koje nudi opština, mogu naći i poslovni prostori u privatnom vlasništvu, zatim niz značajnih podataka važnih za odluku investitora da dođe u našu opštinu. Posebno smo ponosni na poslovnu zonu „Termoelektrana“ Dragalovci u kojoj već posluju dva investitora koja drže u zakupu 3 hale u kojima se odvija proces rada.
Smatramo da su aktivnosti za promociju ulaganja i kvaliteta poslovnog ambijenta prikazale
najveću razliku između naše opštine prije procesa sticanja BFC sertifikata i sad kada smo ispunili i dobili pomenuti sertifikat. Novina je internet prezentacija koja se odnosi na uslove poslovanja, investicione potencijale u lokalnoj ekonomiji, podršku privredi, promotivni materijal, i to sve kako na lokalnom tako i na engleskom jeziku. Danas imamo sve informacije bitne za poslovanje privrednih subjekata objedinjene i obogaćene na jednom mjestu.
- Kakvu korist od ovog sertifikata imaju privrednici koji već posluju u Vašoj opštini?
Načelnik opštine Stanari Radojica Ćelić:
Bolja komunikacija sa Opštinskom upravom, veća i bolja informisanost privrednih subjekata, veći uticaj na donošenje odluka koji se tiču privrednog ambijenta, predvidivost troškova poslovanja, manja troškovi u pogledu vremena da se dođe do prave informacije. Zatim novi vidovi podrške koji će uslijediti nakon sticanja BFC sertifikata, te podrška kroz rad Agencije za razvoj opštine Stanari.
- Jedan od kriterijuma za dobijanje BFC sertifikata bilo je i formiranje privrednog savjeta. Kolika je važnost uključivanja poslovne zajednice u proces donošenja odluka na lokalnom nivou?
Načelnik opštine Stanari Radojica Ćelić:
Realnije planiranje aktivnosti, lakše detektovanje problema poslovne zajednice preko privrednog savjeta, većina informacija se dobije na jednom mjestu tj. od privrednog savjeta. Zatim veća zainteresovanost privrednih subjekata za rad i odlučivanje opštine, ako znaju da su ravnopravni subjekti koji mogu uticati na odlučivanje na lokalnom nivou. Sve navedeno ima za posljedicu veću zainteresovanost privrednika za članstvo u privrednom savjetu i odlučivanje. Prije nego što smo pristupili BFC sertifikovanju ta zaintersovanost privrednika nije bila izražena.
- U kojoj mjeri postojeće investicije mogu poslužiti kao preporuka za dolazak novih ulagača?
Načelnik opštine Stanari Radojica Ćelić:
Uspješnost rada i zadovoljstvo naših privrednih subjekata je osnovno mjerilo za dolazak novih ulagača, zatim otvorenost za saradnju i zajednički rad na stvaranju povoljnog poslovnog ambijenta.
- Kakva su iskustva velikih investitora sa lokalnim poslovnim ambijentom u Vašoj opštini? Šta je potrebno dodatno uraditi kako bi poslovni ambijent u Vašoj opštini bio još povoljniji?
Načelnik opštine Stanari Radojica Ćelić:
Kroz uzajamni rad javnog i privatnog sektora iskustva su pozitivna, a što je primjer kompanije EFT rudnik i termoelektrana Stanari koja zapošljava preko 1.000 radnika, a ujedno je i jedna od najuspješnijih kompanija u Republici Srpskoj. Takođe i drugi privredni subjekti u poslovnoj zoni jednostavno i brzo ostvaruju, kako potrebne dozvole, tako i subvencije koje su im na raspolaganju. Pitanje infrastrukture se brže i jednostavnije rješava na obostrano zadovoljstvo.
Poboljšati sve vidove saobraćaja, a posebno drumski i željeznički kako bi se promet roba odvijao brže i jednostavnije, kao primjer navodimo značaj priključka na autoput 9. januar za koji se zalažemo, zatim proširiti privredni savjet kako bi se došlo do kvalitetnijih informacija od značaja za poslovni ambijent i politiku razvoja, regulacija rijeke Ostružnje kako bi se povećala iskorištenost i ekonomska vrijednost zemljišta u Stanarima, značajnija podrška preduzetnicima, osposobiti radnu snagu za deficitarna zanimanja, intenzivirati rad opštinske razvojne agencije.
- Koliko je važna saradnja sa institucijama na nivou Republike Srpske i Bosne i Hercegovine u privlačenju novih ulagača?
Načelnik opštine Stanari Radojica Ćelić:
Potrebno je ostvariti mnogo bolju i efikasniju saradnju sa institucijama na nivou Republike Srpske i BiH kako bi se stvorilo povoljno poslovno okruženje i donijeli kvalitetni propisi. Kroz ispunjavanje zahtjeva BFC sertifikata, saradnja sa višim nivoima vlasti i drugim istitucijama se značajno povećala, a kao primjer saradnje navodimo Privrednu komoru Republike Srpske, RARS, FIPA, te nadležna ministarstva u Vladi RS i razvojne agencije drugih opština i gradova, zatim saradnja sa međunarodnim organizacijama, a kao primjer navodimo potpisan ugovor o izgradnji tržnice sa UNDP.
